IBD en COVID: het effect van vaccinatie

MDL-arts Esmerij van der Zanden krijgt in de spreekkamer regelmatig de vraag wat de invloed van medicatie is op de werking van het COVID-19-vaccin. Daarom vertelt ze er hier meer over!

Tot voor kort was er weinig bekend over de werking van het COVID-19-vaccin bij mensen met auto-immuunziekten als IBD. In augustus 2021 kwam daar verandering in, toen in medisch tijdschrift The Lancet Rheumatology de resultaten verschenen van een grote Nederlandse studie naar dit onderwerp. Esmerij: “Veel mensen met een auto-immuunziekte, waaronder IBD-patiënten, worden behandeld met zogenoemde immunosuppressieve medicijnen. Deze medicijnen onderdrukken de reacties van het afweersysteem. Dat is noodzakelijk om hun ziekte onder controle te houden, maar het is de vraag welke gevolgen dit heeft voor de werking van het vaccin tegen COVID-19. Het vaccin stimuleert immers je immuunsysteem om antistoffen tegen het virus aan te maken. Wanneer iemand door het vaccin voldoende antistoffen heeft aangemaakt, zou dit moeten beschermen tegen (ernstige) COVID. Maar gebeurt dit ook als je medicatie gebruikt die de reacties van het afweersysteem onderdrukt? Dat hebben het Amsterdam UMC en bloedbank Sanquin onderzocht in een grote landelijke studie.”

Net zoveel antistoffen

Tussen april 2020 en maart 2021 werden gegevens verzameld van 632 mensen met auto-immuunziekten als reuma en multiple sclerose. Daarnaast deden er 289 mensen zonder auto-immuunziekte mee aan het onderzoek. Esmerij: “In de studie zijn geen patiënten met IBD meegenomen. Toch is de studie ook voor hen relevant. Tachtig procent van de 632 deelnemers met een auto-immuunziekte gebruikte namelijk afweeronderdrukkende medicijnen, waaronder infliximab, adalimumab, prednison of methotrexaat. Deze medicijnen worden ook voorgeschreven bij IBD. Dat betekent dat de studie laat zien wat het effect is van deze medicatie op de werking van het COVID-19- vaccin.”

Van alle deelnemers zijn de antistoffen na de eerste of tweede COVID-19-vaccinatie gemeten. De meeste deelnemers aan de studie kregen Pfizer of AstraZeneca, een klein deel kreeg Moderna. Volgens Esmerij zijn de resultaten van de studie veelbelovend. “Het onderzoek toont aan dat de meeste mensen die behandeld worden met immuunremmers net zoveel antistoffen in hun bloed hebben als mensen die deze medicijnen niet gebruiken. Dat is dus goed nieuws! Alleen mensen die Anti-B-celtherapie krijgen maken minder antistoffen aan, maar dit medicijn wordt nooit gegeven bij IBD. Een middel dat wél wordt gegeven bij IBD, namelijk bij de ziekte van Crohn, is methotrexaat. De studie laat zien dat mensen die methotrexaat gebruiken minder snel antistoffen aanmaken na de eerste vaccinatie dan personen die dit middel niet gebruiken. Voor deze groep is het dus zinvol om hun tweede, of inmiddels derde, prik op tijd te krijgen.”

Uit onderzoek is gebleken dat mensen met IBD na COVID-19- vaccinatie voldoende antistoffen aanmaken.

Esmerij van der Zanden MDL-arts Ziekenhuis Amstelland

Niet minder effectief

De resultaten van het Nederlandse onderzoek komen overeen met een recente Britse studie onder IBD-patiënten die immuunremmers gebruiken. Esmerij: “In de Britse studie zijn deels dezelfde medicijnen onderzocht als in het Nederlandse onderzoek. Ook hieruit is gebleken dat mensen met IBD na COVID-19- vaccinatie voldoende antistoffen aanmaken. Concluderend lijkt een COVID-19-vaccinatie dus niet minder effectief bij mensen die afweerremmende medicatie gebruiken!”